Inloggen
Abonneren
Contact
Loose parts play: nooit te oud om te spelen!
Spel in de bovenbouw? Dat is toch voor in de pauze of tijdens gym? Loose parts play is een krachtige manier om betekenisvol leren te stimuleren. Ook in groep 7 en 8! Het wakkert niet alleen creativiteit, sociale vaardigheden, nieuwsgierigheid en zelfsturing aan, maar draagt ook bij aan onderwijsdoelen.
Loose parts play is het spelen met materialen die geen vooropgezet speel- of leerdoel hebben. Materialen die ‘niets’ zijn, maar alles kunnen worden. Denk aan een ton, tak, emmer, doek, touwen, pallets, buizen, dozen, kastanjes, pannen… Een plank is de ene keer onderdeel van een uitdagend parcours en de volgende keer het dak van een hut. Door deze materialen als speelmateriaal in te zetten, geef je kinderen de ruimte om zelf keuzes te maken in hun manier van spelen. De mogelijkheden zijn eindeloos!
Bij loose parts play gaan speelplezier en ontwikkeling hand in hand. Allerlei verzameld en hergebruikt materiaal heeft bovendien een grote herkenbaarheid voor kinderen. Het is levensecht en heeft verschillende structuren, gewichten en vormen. Al spelend ontdekken kinderen zichzelf en de wereld. Ze gebruiken hun eigen creativiteit en fantasie.
Loose parts play maakt kinderen bewust van duurzaamheid en het belang van hergebruik en circulariteit
Fysiek + abstract = effectief
Het gebruik van loose parts tijdens lestijd biedt kinderen de kans om zich spelenderwijs te ontwikkelen. Deze manier van spelen is zeker niet alleen geschikt voor kleuters. Het materiaal vormt een waardevolle aanvulling op lessen die aansluiten bij de onderwijsdoelen van de bovenbouw. Juist de connectie tussen fysiek materiaal en abstracte begrippen zorgt voor effectiever leren. Én voor meer speels leerplezier.
Uit onderzoek van Erasmus+ (2023) blijkt dat kinderen bij het gebruik van losse materialen in de klas niet alleen meer plezier hebben tijdens het spelen. Ze kunnen ook beter samenwerken, meer zelfstandigheid ontwikkelen en minder afhankelijk worden van volwassenen. Werken met gerecyclede en natuurlijke materialen bevordert bovendien hun ecologisch bewustzijn.
Out-of-the-box denken
Als kinderen spelen met losse materialen, ontwikkelen ze nieuwe denkstrategieën die helpen bij het oplossen van problemen. Dit soort open-ended spel daagt de hersenen uit om nieuwe verbindingen te maken, wat de cognitieve ontwikkeling bevordert (Mieras, 2009). Het is ook een ideale manier om de creativiteit van kinderen te stimuleren. Door zelf te experimenteren met materialen, leren kinderen over eigenschappen zoals vorm en grootte en ontwikkelen ze het vermogen om out-of-the-box te denken.
Deze aanpak vraagt om vertrouwen in de ontwikkelkracht van kinderen
Bij het samen spelen, moeten kinderen communiceren, luisteren, compromissen sluiten en vaak conflicten oplossen. In een leeromgeving met loose parts, zijn kinderen beter in staat om sociale problemen op te lossen. Ze leren namelijk effectiever communiceren en samenwerken in een setting die geen vastgestelde richtlijnen of oplossingen heeft, maar waarin zij zelf verantwoordelijk zijn voor de keuze die ze maken. Kinderen die regelmatig met losse materialen spelen, worden zelfstandiger in hun leerproces. Ze zijn volgens het Erasmus +-onderzoek (2023) minder afhankelijk van volwassenen en ontwikkelen meer vertrouwen in hun eigen kunnen. Daarmee sluit spelen met loose parts perfect aan op de onderwijsdoelstellingen van de bovenbouw, waarin leerlingen worden aangemoedigd om zelfstandig te werken en verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces.
Duurzaamheid
Een ander belangrijk voordeel van loose parts play is dat het kinderen bewust maakt van duurzaamheid en het belang van hergebruik en circulariteit. De materialen die worden gebruikt, zijn vaak gerecycled of afkomstig uit de natuur. Dat biedt een mooie kans om kinderen te laten nadenken over milieu- en duurzaamheidskwesties, de invloed op hun omgeving én hen te leren over de noodzaak van duurzame keuzes.
Als kinderen met natuurmaterialen werken, zoals takken, stenen en bladeren, krijgen zij ook een dieper begrip van de natuur om hen heen (Maas, 2023). Het gebruik van zulke materialen kan kinderen helpen om de waarde van het milieu te begrijpen. En het moedigt hen aan tot duurzamer gedrag, een essentieel leerdoel in deze tijd.
Open-ended spel daagt de hersenen uit om nieuwe verbindingen te maken
Andere kijk op kerndoelen
Met loose parts play creëer je een leeromgeving waarin kinderen betekenisvol leren en zich ontwikkelen vanuit intrinsieke motivatie. Dat vraagt van leerkrachten om anders te kijken naar de kerndoelen. In plaats van specifieke kerndoelen na te streven, helpt deze aanpak om op een ruimere en meer open manier naar leren te kijken. Kinderen ontdekken hun eigen mogelijkheden, experimenteren en vinden oplossingen vanuit hun eigen perspectief. Zo werk je nog steeds aan leeropbrengsten, maar vanuit een mindset die ruimte biedt voor eigenaarschap en authenticiteit.
Zo’n aanpak kan best spannend zijn. Het vraagt om het loslaten van vertrouwde methoden. En vertrouwen in de ontwikkelkracht van kinderen. Dit betekent dat je als leerkracht een open houding aanneemt, je laat leiden door wat kinderen doen en ontdekken en hierop inspeelt. Het is een uitdaging, maar ook een kans om jezelf te ontwikkelen en je onderwijs te verrijken. Door te kijken naar wat kinderen doen, te vragen wat ze nodig hebben en hen te begeleiden in hun eigen proces, leg je een basis voor duurzame en betekenisvolle leerervaringen. Een paar voorbeelden van hoe je dat kunt aanpakken:
Zo’n aanpak kan best spannend zijn. Het vraagt om het loslaten van vertrouwde methoden. En vertrouwen in de ontwikkelkracht van kinderen. Dit betekent dat je als leerkracht een open houding aanneemt, je laat leiden door wat kinderen doen en ontdekken en hierop inspeelt. Het is een uitdaging, maar ook een kans om jezelf te ontwikkelen en je onderwijs te verrijken. Door te kijken naar wat kinderen doen, te vragen wat ze nodig hebben en hen te begeleiden in hun eigen proces, leg je een basis voor duurzame en betekenisvolle leerervaringen. Een paar voorbeelden van hoe je dat kunt aanpakken:
Wereldoriëntatie
Loose parts play kan uitstekend worden ingezet om abstracte concepten tastbaar te maken, zoals duurzaamheid en geschiedenis. Laat leerlingen een circulaire stad ontwerpen met losse materialen. Bespreek de rol van hergebruik, energiebronnen en natuur. Dit stimuleert systeemdenken en verdiept hun begrip van duurzaamheid.
Of geef leerlingen de opdracht een maquette te maken van een historisch gebouw met gerecyclede materialen, zoals een middeleeuws kasteel. Laat hen onderzoeken welke functies het gebouw had en hoe het was opgebouwd.
Taal
Loose parts kunnen ook gebruikt worden als inspiratiebron voor taalactiviteiten. Laat leerlingen met verschillende materialen een setting of personage creëren. Gebruik dit als startpunt voor een verhaal, waarbij ze werken aan structuur, woordenschat en creatieve expressie.
Burgerschap
Loose parts play biedt een speelse manier om thema’s zoals samenwerking, inclusiviteit en verantwoordelijkheid te behandelen. Laat leerlingen met allerlei verschillende materialen een nieuw stuk land bouwen, met steden en dorpen, waarin iedereen gelijk behandeld wordt. Bespreek de keuzes die ze maken en hoe deze bijdragen aan een rechtvaardige samenleving.
Of gebruik groepsopdrachten om sociale vaardigheden te oefenen, bijvoorbeeld door leerlingen samen een brug te laten bouwen die een bepaald gewicht moet dragen. Reflecteer na de activiteit met vragen. Hoe hebben jullie samengewerkt? Wat hebben jullie geleerd over elkaar?
Gewoon doen!
Hoeveel je er ook over leest of vertelt, de magie van loose parts play wordt pas echt duidelijk als je het zelf probeert. Dus ga vooral aan de slag. Zie het spelen met losse materialen als een experiment. Falen mag, het gaat om uitproberen. Je bent nooit te oud om te spelen!
Pleun Schaeffer is eigenaar, adviseur en projectleider bij Speelmakers. Zij ondersteunen professionals die kinderen vrij, avontuurlijk en uitdagend willen laten spelen.
Mediatips
Op de website www.loosepartsplay.nl vind je kennis, praktijkverhalen en achtergrondinformatie rondom loose parts play. Laat je inspireren door alle tips!
Laat je inspireren door dit filmpje waarin je ziet wat loose parts play is: Outdoor Play and Learning with loose parts uit Canada. https://www.youtube.com/watch?v=MDl5T51zhh0
Ontdenk in dit filmpje hoe de Dr. Donald Massey school in Edmonton (Canada) andere leerkrachten enthousiast heeft gemaakt voor loose parts play https://www.youtube.com/watch?v=Rq25yqa_20Q
Luister naar de inspirerende podcasts van Loose Parts Nature Play door Dr. Carla Gull te vinden op de grote podcast platforms.
Literatuurlijst
Erasmus+, (2023). Loose parts play in European education: Benefits and challenges.
Maas, J., (2023). Green space, urbanity, and health: How strong is the relation?
Mieras, M., (2009). Ben ik dat? Hersenen, bewustzijn en de werkelijkheid.
