Inloggen
Abonneren
Contact
Lezen voor kennis
Wil je je lessen begrijpend lezen effectief maken, integreer ze dan in je andere vakken, gekoppeld aan een thema. Met gevarieerde, rijke teksten, waar je leerlingen samen over praten.
Begrijpend lezen is doelgericht kennis ontwikkelen. Tijdens het verwerken van een tekst integreren je leerlingen voortdurend tekstuele informatie met hun achtergrondkennis. Je kunt dit proces ondersteunen door kennisontwikkeling centraal te stellen in je leesonderwijs. Dat doe je door met name thematisch te werken. Door je leerlingen gedurende langere tijd veel en gevarieerde teksten te laten lezen over een centraal thema, kunnen ze expertise opbouwen. Belangrijk hierbij is dat de thema’s breed zijn en dat ze de vorm aannemen van een brede (onderzoeks)vraag waarover diverse kennis verzameld kan worden. Formuleer een thema niet in een zelfstandig naamwoord. ‘De Romeinen’ is bijvoorbeeld geen thema. ‘Leven in de Romeinse tijd, hoe was dat?’ is wel een thema. Hieraan kun je immers vele deelaspecten onderscheiden, zoals: machtsverhoudingen, rechtspraak, gezondheid en eetgewoontes.
Hogere leesvaardigheid
De leesvaardigheid van leerlingen is hoger als hun leerkrachten lessen geven waarin lezen wordt gecombineerd met zaakvakken, zoals wereldoriëntatie en wetenschap en techniek. Dit blijkt uit het onderzoek Peil.Leesvaardigheid van de Inspectie van het Onderwijs, dat in december 2022 is verschenen. Deze resultaten onderstrepen het belang van geïntegreerd lees- en zaakvakonderwijs. Voor deze manier van lesgeven, dienen je leerlingen te beschikken over kwalitatieve boeken en teksten over het thema. En daarbij horen niet ingekorte, rijke teksten. Of zoals Martin Bootsma aangeeft in het handboek Omdat lezen loont. ‘Als het om gebruik van teksten in de klas gaat, dan is de trend van de laatste kwart eeuw inzake tekstgebruik van kort, via korter naar kortst. Maar met karige, korte teksten ontstaat er geen dieper tekstbegrip en trekt uiteindelijk de leerling aan het kortste eind.’
Tijdens het verwerken van een tekst integreren je leerlingen voortdurend tekstuele informatie met hun achtergrondkennis
In de praktijk
Bied bij voorkeur twee soorten lessen in begrijpend lezen aan: lessen waarin leerlingen door veel te lezen over een thema kennis en woordenschat kunnen opbouwen. En lessen waarin leerlingen begeleid worden bij het bewust proberen de betekenis van teksten te achterhalen met behulp van toegepaste strategieën. Voor het geven van deze lessen is geen kant-en-klare methode voorhanden. Dat kan ook niet, aangezien de inhoud van de lessen sterk afhankelijk is van het gekozen thema en van het kennis- en vaardigheidsniveau van de leerlingen.
Op het Kindcentrum Sittard wordt begrijpend lezen gekoppeld aan de methode Alles-in-1.
De werkgroep lezen heeft een lesformat ontwikkelt, waarbij vanuit de leerdoelen voor begrijpend lezen een rijke tekst wordt gekozen, passend bij het thema dat de komende periode centraal staat. Samen met collega’s bereidt de werkgroep de periode voor, waarbij ook diverse tekstbronnen worden verzameld. Van fictie, non-fictie tot krantenberichten en beeldmateriaal van Schooltv. Ook de leerlingen worden gevraagd om actief materialen mee te nemen, passend bij het thema. De tekstbronnen worden niet alleen tijdens deze lessen ingezet, maar ook tijdens het stillezen en het vrij lezen. Ook krijgen kinderen die extra hulp nodig hebben, teksten mee naar huis als pre- of re-teaching.
Introductie
De leerkrachten introduceren bij de start van een nieuw thema de boeken en teksten die passen bij het aan te bieden thema. Sylvie Ophelders, leerkracht groep 7: ‘Ik lees van tevoren eerst zelf stukjes tekst om te bekijken hoe ik deze introduceer. Door erover te vertellen, stukjes voor te lezen, en eventueel op het smartboard wat informatie of plaatjes te delen, probeer ik de leerlingen te enthousiasmeren. Ik merk dat steeds meer kinderen gemotiveerd raken om te lezen. Een paar keer per week vraag ik aan een of meerdere leerlingen of ze hun leesbevindingen met de klas willen delen. Ook dit gaat steeds beter. Ik lees zelf graag en merk dat het op deze manier van aanbieden makkelijker is om de kinderen in mijn eigen enthousiasme mee te nemen.’
Functionele strategieën
De in de lessen aangeboden leesstrategieën zijn functioneel en geen trucjes die aangeleerd worden. De rol van de leerkracht is die van model. De leerkracht laat in de instructie zien hoe hij of zij de tekst leest, interpreteert, analyseert en samenvat. De leerkracht stelt hardop vragen, maakt aantekeningen in de ingescande tekst op het smartboard. Zo verrijk je als leerkracht de lessen begrijpend lezen op een effectieve manier.
2 Leestips
Niki Smit, 100% Coco Tokyo (De Fontein, 2020)
Modevlogger Coco gaat naar Tokio om mee te doen aan de Big Kawaii TV-Show. Kawaii is letterlijk vertaald: schattig of lieflijk. En is een deel van de Japanse cultuur rondom voorwerpen, kleding en mensen. Coco strijdt om de titel van schattigste outfit-ontwerper. Tussen het verhaal door vind je in kaders informatie over de Japanse cultuur. Zoals over de Edo-periode. Toen er gedurende 225 jaar geen buitenlanders in Japan mochten komen en niemand het land uit mocht. Met als resultaat dat er een geheel eigen Japanse stijl en cultuur ontstond.
Aimée de Jongh, Dagen van zand (Scratchbooks, 2021)
Deze prachtige Graphic Novel gaat over John, een fotograaf, die de inwoners van de Dust Bowl, een groot gebied van de Verenigde Staten in de jaren dertig van de vorige eeuw, fotografeert. De grond is onder andere door intensieve landbouw zo drooggeraakt dat zandstormen de huizen teisteren. Dit legt hij vast en ook fotografeert hij de gezinnen die het gebied verlaten op zoek naar een beter leven. Het boek geeft aanleiding om met je leerlingen te praten over de klimaatproblematiek en klimaatvluchtelingen toen en nu.
