Inloggen
Abonneren
Contact
Geplande chaos
‘Meen je dat echt, juf? Mogen we nu gewoon praten?’ Rylon kijkt me met grote ogen aan. ‘Ja,’ antwoord ik, ‘praten, lopen, naar buiten kijken, zingen … je mag zelfs op je kop staan. Het is jullie moment.’ De verbazing wordt alsmaar groter en groter. Meent de juf dit nu echt? Ja, ik meen het echt.
Mijn duo-collega en ik hebben een – laten we zeggen – dynamische groep dit jaar. Leuke, talentvolle en betrokken leerlingen, slechts 23 stuks, maar ze produceren dubbel zoveel geluid. De momenten waar de gehele klas voor langere tijd muisstil is, zijn op een tweetal handen te tellen (ja, en als we bezig zijn met het lezen van mooie kinderboeken, maar dat is een ander verhaal). Ongelooflijk enthousiasme en (iets te) veel gezelligheid versus het constante geklets van sommige kinderen en (iets te) bijdehante opmerkingen … er is altijd reuring. Dat betekent dat de regels en routines (rondom gedrag onder andere) in onze groep strak moeten worden nageleefd. Dat betekent ook dat er gecorrigeerd moet worden en er een sanctie moet worden ingezet wanneer dat niet gebeurt. We zitten er bovenop; iets wat op sommige dagen veel tijd en energie kost.
Zo tegen de kerstvakantie merkten mijn duo en ik al een groot verschil met het begin van het jaar. Onze regels en routines bleken hun vruchten te hebben afgeworpen: de betrokkenheid is nog net zo groot, maar tijdens instructies en taakwerk is het stil(ler). Fijn! Nu de lesovergangen nog. Om ook daar orde in de chaos te creëren, schakelde ik hulp in.
Gedragsdeskundige Kees van Overveld leerde mij eerder over ‘plan de chaos’. Door mij meteen verbasterd in ‘geplande chaos’. Deze methodiek richt zich op de lesovergangen, op momenten waar er wat minder grip op het groepsproces is: leerlingen zijn moe van een activiteit en hebben zin in ontspanning. Als leerkracht wil je altijd graag door met de les, maar de behoefte van de leerlingen is net wat anders. Als je een ‘dynamische’ groep hebt zoals die van ons, kunnen de wisselmomenten dan ook behoorlijk chaotisch verlopen. Door de chaos te plannen, blijf jij als leerkracht in charge en daarom besluit ik dit in te zetten. De kinderen mogen zich drie minuten ‘vrij’ vermaken. Elkaar lekker entertainen, naar het toilet gaan, chillen, moppen tappen, bijna alles is geoorloofd. Een welkome en ontspannen afwisseling met als enige regel dat als de timer op nul staat, iedereen op zijn of haar plek zit.
Daar gaan we dan. De minuten lijken eeuwig te duren, de chaos is enorm en ik zie dat sommige kinderen halverwege al afhaken. Dex duikt in zijn boek, Hanne zet haar koptelefoon op en Pien gaat na lekker met Sara te hebben gekletst toch maar alvast aan de slag met haar zelfstandig werk. De andere kinderen zijn compleet door het dolle heen, maar houden de timer toch angstvallig in de gaten. Een paar seconden voordat die afgaat, zit iedereen inderdaad keurig op zijn of haar plaats. Wisbordjes en stiften op tafel. Tekstboeken gesloten. En niet geheel onbelangrijk: de monden zijn op slot. Zo wil ik het graag zien.
Ik ben helemaal blij, complimenteer mijn lieve leerlingen en start met de instructie. In tegenstelling tot de geplande chaos-tijd vliegt de ochtend voorbij. In de middag doen we dit nog een keer. Nu zitten alle achtstegroepers bij 2 minuut 19 al helemaal klaar. De volgende dag zijn ze bij 1 minuut 24 al rustig aan het werk. De ‘lol’ is er kennelijk vanaf en de boodschap is duidelijk. Blijkbaar is het toch veel minder leuk als je zomaar iets mág doen, wat je voorheen absoluut níet mocht doen en waarvoor je werd gecorrigeerd.
‘Laten we afspreken dat we binnen vijf seconden klaar zitten en écht stil zijn!’, oppert Mirthe. Haar klasgenoten knikken instemmend. Nu ze ook tijdens de instructies de regels en routines steeds beter naleven, moeten die lesovergangen ook wel lukken. Het is een uitstekend voornemen voor het nieuwe jaar. Maar voor de zekerheid houd ik de geplande chaos ook in 2023 stiekem achter de hand.
Mediatips
• Artikel ‘Escalatie van gedrag’ van Lars Lammers
• Artikel ‘Omgaan met storend gerag’ van Kees van Overveld
Over Naomi Smits
Na afgestudeerd te zijn in Theater,- Film- en Televisiewetenschap (BA), Kunstbeleid & Management (MA) en werkzaam te zijn geweest in de televisiewereld, is Naomi Smits de deeltijdpabo gaan doen. Naast parttime leraar en leescoördinator bovenbouw is Naomi moeder, geeft ze lezingen over onder het (lees)onderwijs en is ze werkzaam als tekstschrijver. Ook is ze auteur van de columnbundel ‘Eh… juf, hoe krijg je eigenlijk kinderen?’ en het (h)eerlijke onderwijsboek ‘Juf Naomi klapt uit de school’. Haar recente boek ‘Wie niet leest is gek’ heeft al vele mensen binnen en buiten het onderwijs succesvol aangezet tot leesbevordering.
